Bio je 10. april 1941. godine kada je u srcu Evrope rođena Nezavisna Država Hrvatska (NDH), čije ime će postati sinonim za mržnju, smrt i zločin. Ova marionetska tvorevina pod okriljem nacističke Nemačke i fašističke Italije odmah je započela jednu od najsurovijih kampanja istrebljenja u Evropi. NDH ostaje upisana u istoriji kao jedina država u kojoj su deca imala sopstvene logore smrti. Danas, decenijama kasnije, otvaraju se tajne arhive Argentine, što omogućava da se po prvi put razotkrije mreža koja je ustaškim zločincima omogućila beg daleko od pravde.
Istoričar Stefan Radojković naglašava da je cilj NDH imao dva pravca: asimilaciju srpskog stanovništva prekrštavanjem i proterivanje, uz ubijanje Srba. Prema Radojkoviću, završen cilj bio je nestanak srpskog naroda. Ustaše, kao glavni izvršioci zločina, osnovale su mrežu logora, od kojih je najozloglašeniji bio Jasenovac, poznat kao Balkanski Aušvic. U ovom logoru, Srbi, Jevreji, Romi i antifašisti umirali su od gladi, batina, noževa i maljeva. Jasenovac se smatra simbolom genocidne politike NDH i najvećim stratištem na prostoru bivše Jugoslavije.
Direktor Muzeja žrtava genocida Bojan Arbutina ističe da su mnogi ljudi ubijeni pre nego što su stigli do logora, u jamama, šumama i selima. Pored Jasenovca, postojali su i drugi logori poput Gospića, Jadovna, Paga, Danice, Kruščice i Stare Gradiške. Takođe, postoje logori za decu kao što su Jastrebarsko i Sisak. Arbutina navodi da je broj popisanih žrtava Drugog svetskog rata na teritoriji Kraljevine Jugoslavije iznosio oko 580 hiljada, a da su tokom poslednjih trideset godina dodali još 80 hiljada, čime sada imaju 660 hiljada imena u svojim bazama podataka.
Kada je NDH 1945. godine doživela krah, mnogi ustaški lideri su pobegli uz pomoć Vatikana i međunarodnih mreža. Arbutina podseća da se većina ustaša sklonila u Argentinu, gde su se organizovali u zajednicu. Dinko Šakić, među ostalim, izručen je iz Argentine, a postoje pokušaji atentata na Ante Pavelića koji su se takođe dogodili u toj zemlji. Radojković ističe da je odluka predsednika Mileja u Argentini da se otvore arhivi omogućila rasvetljavanje tih „pacovskih kanala“.
Dan 10. april ne sme biti samo dan sećanja na državu, već i dan sećanja na zločin. Prema rečima stručnjaka, zaborav je uvod u ponavljanje zločina. Veličanje NDH predstavlja uvredu za svaku žrtvu, svako dete i svakog čoveka čije ime nikada nije upisano u knjige mrtvih. Istorija NDH i njeni zločini moraju ostati u kolektivnom sećanju kako bi se sprečilo ponavljanje sličnih grehova u budućnosti.
Ove nove informacije iz argentinskih arhiva pružaju priliku za bolje razumevanje povezanosti između prošlosti i sadašnjosti, kao i za suočavanje sa onim što se dogodilo tokom mračnih godina NDH. U svetlu ovih otkrića, važno je nastaviti istraživanje, obeležavanje i edukaciju o stradanjima, kako bi se očuvala sećanja na nevine žrtve i osiguralo da se slični zločini više nikada ne ponove.
