Danas se Srpska pravoslavna crkva proslavlja Svetog Nikolu, sveca koji je poznat kao zaštitnik putnika, moreplovaca, dece i studenata. Ovaj dan je jedan od najčešćih krsnih slava u Srbiji, uz Aranđelovdan i Đurđevdan.
Prema legendi, Sveti Nikola nije otvoreno darivao ljude, već je diskretno ostavljao novac u njihove džepove kako bi ih iznenadio. Ovaj običaj inspirisao je lik Deda Mraza, koji je nastavio tradiciju darivanja i dobrote, slično kako se opisuje u narodnim predanjima Sveti Nikola.
Veruje se da Sveti Nikola deci ostavlja poklone u cipelama uoči praznika, zbog čega je običaj da se mališanima za ovaj dan daruju pokloni. Na ikonama, Sveti Nikola je često prikazan kao visok starac sa sedom bradom, štapom u ruci i džakom iz kojeg deli poklone deci. U zapadnom hrišćanstvu, njegov lik se s vremenom transformisao u Božić Batu.
Veseli deda u crvenom odelu, poznat kao Deda Mraz, nastao je iz lika Svetog Nikole. Lik Deda Mraza evoluirao je kroz istoriju, počevši od Svetog Nikole do modernog izgleda koji danas poznajemo.
Prvi zapisi o Svetom Nikoli, episkopu iz Mire poznatom po dobrotvornim delima, potiču iz 4. veka nove ere. Njegova praksa tajnog darivanja, inspirisala je nastanak holandskog Sinterklasa, koji je kasnije evoluirao u lik Deda Mraza u Sjedinjenim Američkim Državama.
U 17. veku, u britanskom folkloru pojavio se lik Božić Bate, koji je simbolisao darivanje i praznično veselje. Kada je Sveti Nikola postao zaštitnik Njujorka 1804. godine, njegov lik se preobrazio u Deda Mraza.
Sveti Nikola je dobio prepoznatljivu belu bradu i oreol, dok je njegov krzneni ogrtač zamenjen crvenim plaštom. Irvasi i kočije dodati su njegovom liku, a tradicionalna crvena boja postala je dominantna od 1868. godine.
Početkom 20. veka, lik Deda Mraza postao je popularan kroz knjige, časopise i reklame. Kompanija „Koka-Kola“ popularizovala je njegov moderan izgled kroz praznične kampanje, predstavljajući ga kao dedu rumenih obraza, duge bele brade i crvenog ogrtača.
Naučnici su nedavno rekonstruisali lice Svetog Nikole koristeći podatke prikupljene tokom 20. veka. Rekonstrukcija otkriva da je Sveti Nikola verovatno patio od hroničnog artritisa i povremenih glavobolja, a analiza daje podatke o njegovoj visini, ishrani i fizičkom stanju.
Lice Svetog Nikole, bilo da je prikazano kroz istorijsku preciznost ili umetničku interpretaciju, podseća nas na univerzalne vrednosti dobrote, darežljivosti i nesebičnosti. Njegova priča i dalje inspiriše, spajajući duh prošlosti sa modernim prazničnim veseljem.
