Državljanin Srbije Marko M. (39) poginuo je kao dobrovoljac u ruskoj vojsci tokom borbi u Kurskoj oblasti u januaru, prema informacijama koje su objavili prorusi Telegram kanali. Na umrlici koja je objavljena navedeno je da je „poginuo junačkom smrću“. Ova vest je izazvala brojne spekulacije i pitanja o broju srpskih dobrovoljaca koji se bore na strani Rusije u sukobu u Ukrajini, ali i o tome kako se ti ljudi regrutuju.
Zvanične potvrde o Markovoj smrti još uvek nema, a Ministarstvo spoljnih poslova Srbije nije odgovorilo na upite medija. Ovaj slučaj ponovo otvara pitanja o prisustvu srpskih državljana na bojištima u Ukrajini, posebno u svetlu informacija da je ranije više od 300 građana Srbije otišlo da se bori na proruskoj strani, prema podacima ukrajinske ambasade iz 2018. godine.
Predrag Petrović, direktor Beogradskog centra za bezbednosnu politiku, rekao je da se tačne informacije o broju dobrovoljaca iz Srbije teško mogu dobiti jer vlasti ne žele da daju procene. Prema nekim podacima, tokom boravka jednog stranog borca u Ukrajini, bilo je prisutno oko sedamdeset boraca iz Srbije. Procene o ukupnom broju dobrovoljaca iz Srbije variraju, ali se govore o nekoliko stotina boraca iz Srbije, BiH, Crne Gore i Severne Makedonije.
Neposredno nakon početka sukoba, ukrajinski Generalštab je objavio da se na strani Rusije bori značajan broj militanata iz drugih zemalja, uključujući Srbiju. Tadašnji ministar odbrane Srbije, Nebojša Stefanović, smatrao je da su te informacije dezinformacije i naglasio da je učešće srpskih građana u oružanim sukobima u inostranstvu krivično delo koje se kažnjava zatvorom.
Ambasada Ukrajine u Beogradu takođe je upozorila srpske državljane da ne podležu ruskoj propagandi i ne učestvuju u sukobima, naglašavajući da bi svi agresori na kraju odgovarali za svoje postupke. Zakon u Srbiji jasno propisuje da je odlazak građana na ratišta u inostranstvu protivzakonit, bez obzira na to da li se radi o plaćenicima ili dobrovoljcima.
Iako je odlazak na ratišta ilegalan, na društvenim mrežama se pojavljuju snimci pojedinaca iz Srbije koji se predstavljaju kao dobrovoljci. U jednom slučaju, dvojica Srba koji su se pridružili ruskim snagama snimljeni su i predstavljeni pod kodnim imenima „Dunav“ i „Sava“. Ovi slučajevi ukazuju na postojanje kanala regrutacije, koji se često odvijaju preko društvenih mreža i drugih boraca.
Petrović ističe da su pojedinci poput Dejana Berića, koji aktivno deluje na platformama kao što su YouTube i društvene mreže, odgovorni za romantizovanje rata i privlačenje novih dobrovoljaca. Prema zakonu, učešće srpskih državljana u oružanom sukobu u stranoj zemlji je krivično delo, a kazne se kreću od šest meseci do pet godina zatvora, dok su za organizovanje takvog učešća predviđene kazne do deset godina.
Do sada je procesuirano 37 osoba zbog učešća u sukobima, ali se čini da do sada nije bilo procesuiranja za nove sukobe u Ukrajini. Informacije o broju poginulih srpskih državljana koji su se borili na strani Rusije nisu zvanično potvrđene, a situacija ostaje nejasna.
U svetlu svih ovih informacija, jasno je da se pitanje srpskih dobrovoljaca u Ukrajini i dalje razvija, a reakcije vlasti i međunarodne zajednice na ovu temu nastavljaju da izazivaju brojne debate i analize. Upitan je i uticaj ovih događaja na unutrašnju politiku Srbije, kao i na njene odnose sa drugim državama u regionu i šire.
