Vizantijsko plavo – boja koja je obeležila srednji vek
Vizantijsko plavo je bila jedna od najdragocenijih boja srednjeg veka, sa dubokom nebeskom nijansom koja je simbolizovala duhovnost, čistoću i božansku svetlost. Ova boja je imala fascinantnu istoriju, od svog porekla iz poludragog kamena lapis lazuli, preko složenog procesa dobijanja, do primene u umetnosti Srbije i Vizantije.
Lapis lazuli se eksploatisao u rudnicima Sar-i-Sang u Avganistanu, a bio je jedini izvor ovog poludragog kamena u srednjem veku, čineći pigment izuzetno retkim i skupim. Kamen je drobljen u fini prah, a zatim mešan sa zagrejanim pčelinjim voskom, gumiarabikom i kolofonijumom bora. Nakon toga, mešavina se potapala u vodu kako bi se izdvojile pigmentne čestice i dobio pigment najvećeg stepena čistoće.
Transport pigmenta preko Bliskog istoka, Male Azije i Vizantije sve do srednjovekovne Srbije bio je dugotrajan proces. Vrednost i retkost vizantijskog plavog odražavali su se na status naručilaca umetničkih dela koja su koristila ovu boju.
U srednjovekovnoj Srbiji, vizantijsko plavo je igralo ključnu ulogu u freskoslikarstvu i iluminaciji rukopisa. Ova boja krasila je freske u manastirima kao što su Studenica, Sopoćani, Gračanica i Dečani, gde je korišćena za oslikavanje nebeskog svoda i odežde svetaca. Postojanost vizantijskog plavog kroz vekove svedoči o umeću tadašnjih majstora, a često je korišćeno na freskama sa motivima Bogorodice i Hrista simbolizujući njihov božanski karakter i duhovnu čistoću.
Cena vizantijskog plavog bila je astronomska, litar ove boje je vredeo koliko i kilogram zlata. Visoka cena odražavala je ne samo složen proces proizvodnje već i simbolički značaj boje, koja je rezervisana za najvažnije religiozne motive i freske, ističući bogatstvo i moć srednjovekovne srpske države.
Vizantijsko plavo nije samo pigment, već simbol umetničke izvrsnosti i duhovnog uzdizanja. Njegova retkost, visoka cena i kompleksan način proizvodnje čine ga jednim od najdragocenijih umetničkih materijala u istoriji. Danas, vizantijsko plavo ostaje svedočanstvo o umeću i duhovnosti prošlih vekova, zadržavajući svoju magiju i značaj i u savremenom svetu.
