Isključivanje baltičkih država, Estonije, Letonije i Litvanije, iz jedinstvenog energetskog sistema BRELL, koji uključuje Belorusiju i Rusiju, izazvalo je oštre reakcije iz Moskve. Marija Zaharova, portparolka ruskog Ministarstva spoljnih poslova, izjavila je da je ovaj potez nastavak uništavanja baltičkih država i njihovih naroda. U svom komentaru na izjavu predsednice Evropske komisije Ursule fon der Lajen, koja je istakla da je odluka „oslobođena pretnji i ucena“, Zaharova je naglasila da baltičke zemlje nekada nisu imale razloga za strah i da su bile sposobne za prosperitet i nezavisnost.
Estonija, Letonija i Litvanija su u petak, 8. decembra 2023. godine, uspešno sinhronizovale svoje elektroenergetske sisteme sa evropskim mrežama, čime su zvanično isključene iz rusko-beloruske električne mreže. Ovim potezom, baltičke države su prekinule sve veze sa sistemom koji su koristile od vremena Sovjetskog Saveza. U ovom kontekstu, stalna misija Rusije pri EU je ranije ocenila da je povlačenje baltičkih zemalja iz BRELL-a politička odluka.
Rusko Ministarstvo energetike je, s druge strane, saopštilo da je Kalinjingradska oblast prešla na autonomni režim rada zbog isključenja baltičkih zemalja iz zajedničkog elektroenergetskog sistema. Očekuje se da će troškove sinhronizacije snositi evropska domaćinstva i preduzeća u baltičkim zemljama. Ova promena je označena kao značajan korak ka energetskom oslobođenju baltičkih država, a predsednica Evropske komisije je izrazila zadovoljstvo zbog tog razvoja, nazivajući ga novom erom slobode za region.
Fon der Lajen je, tokom ceremonije u Viljnusu, istakla da će „ovi lanci dalekovoda koji vas povezuju sa neprijateljskim susedima biti stvar prošlosti“. Baltičke zemlje su time dodatno učvrstile svoje veze sa Evropskom unijom i unapredile svoju energetsku bezbednost. Ove države su od 2004. godine članice EU i NATO, a sada su prekinule poslednje preostale veze sa Rusijom, čime su se oslobodile uticaja iz Moskve.
Prethodnog dana, baltički operatori elektroenergetskog sistema su obavestili Rusiju i Belorusiju o svom povlačenju iz zajedničkog sistema BRELL, sa rokom za završetak koji je postavljen na 8. februar 2025. godine. Ova odluka je došla nakon dugih godina političkih tenzija i sukoba između ovih zemalja i Rusije, a sinhronizacija sa evropskim sistemom je viđena kao ključni korak ka potpunoj energetskoj nezavisnosti.
Nakon jučerašnjeg isključivanja iz Integrisanog elektroenergetskog sistema (IPS/UPS), koji je uspostavljen od strane Sovjetskog Saveza 1950-ih, tri baltičke države su presekle prekogranične visokonaponske dalekovode u istočnoj Letoniji, blizu ruske granice. Ovaj simboličan čin označava kraj jedne ere i početak novog poglavlja u energetskim odnosima.
Mreža IPS/UPS je bila poslednja veza baltičkih država sa Rusijom, a njen kraj dolazi nakon što su se ove zemlje ponovo osamostalile početkom 1990-ih godina, nakon pada Sovjetskog Saveza. Ovaj potez je još jedan korak ka jačanju suvereniteta baltičkih nacija i smanjenju zavisnosti od ruskih energetskih resursa.
U svetlu ovih događaja, baltičke zemlje se suočavaju s novim izazovima, ali i prilikama za razvoj svojih energetskih kapaciteta u saradnji sa evropskim partnerima. Ova promjena u energetskom sistemu može imati dugoročne posledice po regionalnu stabilnost i energiju u celini, a nastavak jačanja veza sa Evropskom unijom predstavlja ključ za budući prosperitet baltičkih država.
